Maddeler dışarıdan görüldüğü gibi bütünsel bir yapıda
değildir. Maddeler, çok güçlü mikroskoplarla dahi görülemeyecek kadar küçük
taneciklerden oluşur. Bu tanecikli yapıyı somutlaştırmak amacıyla kitabımızda,
madde taneciklerini sembolize eden modeller kullanılmıştır. Ayırt ediciliği
sağlamak için de bu modeller renklendirilmiştir.
Yaptığınız
etkinlikte oluşturduğunuz modellerdeki gözlemleriniz madde taneciklerinin
davranışı hakkında çıkarımlar elde etmenizi sağladı.
Suya damlatılan
mürekkebin su içinde dağılmasının nedeni, maddenin tanecikli, hareketli ve
boşluklu bir yapıya sahip olmasının sonucudur. Birbirine çarpan su ve mürekkep
tanecikleri birbiri içinde dağılır. Bunu kalabalık bir caddede insanların
farklı yönlerdeki hareketine benzetebilirsiniz.
Şırınga içindeki su ve kumu gözlemleyebileceğiniz oranda
sıkıştırmadığınız hâlde havayı kolayca sıkıştırabildiniz. Bu olayın nedenini
aşağıda verilen şekiller üzerinden inceleyiniz.
Yanda yer alan 1 numaralı şekilde şırınganın içindeki
hava tanecikleri modelle gösterilmiştir.
2 numaralı şekilde
iteneğe kuvvet uygulanarak şırıngadaki hava sıkıştırılmıştır. Sıkıştırılan
hava tanecikleri arasındaki boşluk azalmıştır. Ancak havanın sıkıştırılması
belli bir yere kadardır.
Hava gibi gaz
hâldeki maddeler de katı ve sıvılara göre daha kolay sıkıştırılabilir. Havanın
sıkıştırılabilmesi nedeniyle gaz tanecikleri arasında çok fazla boşluk olduğu
ve taneciklerin bağımsız hareket ettiği çıkarımı yapılabilir. Katilar ve
sıvılar gazlar gibi sıkıştırılamadığına göre bu maddelerin tanecikleri
arasındaki boşluk daha az olmalıdır.
Sıvılarda
tanecikler katilardaki gibi düzenli değil fakat temas hâlindedir. Tanecikler
arasındaki boşluk katilara göre daha fazladır. Bu boşluklar taneciklerin yer
değiştirmesini kolaylaştırır. Tanecikler her yönde birbiri üzerinden kayarak
dönme, titreşim ve öteleme hareketi yapar. Bu nedenle sıvıların belirli bir
şekli yoktur. Sıvılar kaptan kaba akıtılabilir. Akıtılan sıvı, hacmi kadar kabı
doldurur ve doldurduğu kadarının şeklini alır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder