Canlının meydana gelmesi, büyüyüp gelişmesi,
yetişkin olup üremesi ve ömrünü tamamladığında da canlılığını yitirmesine
kadar geçirdiği evrelerin tümüne yaşam döngüsü denir. Bitkiler ve
hayvanlar nesiller boyunca tekrarlanan yaşam döngüsüne sahiptir. Yaşam
döngüleri genel canlılık özellikleri bakımından benzer olmakla birlikte canlı
gruplarına göre farklılıklar gösterir.
Tohumlu
bitkiler olan kozalaklılar ve çiçekli bitkiler de eşeyli üreme ile çoğalabilir.
Çam, köknar ve ladin kozalaklı bitki örnekleridir. Kozalaklar bu bitkilerin
üremesini sağlayan organları taşır. Örneğin çamın yaşam döngüsü, kozalaklarda
oluşturulan çam tohumunun çimlenmesiyle başlar. Tohumdan yeni bir bitki oluşur,
büyür ve gelişir. Yetişkin olduğunda kendisi tohum oluşturup üreyebilir. Ömrünü
tamamladığında da canlılığını yitirir. Ünitenin ilerleyen konularında eşeyli
üreyen farklı bitki ve hayvanlardaki büyüme ve gelişme süreçleri üzerinde
ayrıca durulacaktır.
Eşeysiz üreme, yavruların bir tek ebeveyn (ana
canlı) tarafından meydana getirilmesidir. Eşeysiz üremede döllenme görülmez
yani dişi ve erkek üreme hücrelerinin birleşmesi söz konusu olmaz. Bu nedenle
yavrular kendilerini meydana getiren ana canlı ile aynı kalıtsal materyali
taşır ve ana canlının kopyası olur.
Birçok
çiçekli bitki, örneğin gül, sardunya, iris gibi türler eşeyli üremeyi
sürdürürken yaşamlarının bir bölümünde de eşeysiz üremeyle çoğalabilir.
Omurgasız hayvanlardan örneğin denizanası, mercan, solucan ve bazı derisi
dikenliler de eşeysiz üreyebilir. Eşeysiz üreme bölünme, tomurcuklanma,
vejetatif üreme ve rejenerasyon yoluyla olabilir.
Bölünme
ile eşeysiz üremede ana canlının vücudu ikiye ayrılarak yavru
bireyleri meydana getirir. Yavrular ana canlının tıpatıp aynısıdır. Omurgasız
hayvanlardan sularda yaşayan deniz şakayıkları bölünerek çoğalabilir.
Tomurcuklanma
ile üremede ana canlının vücudundan dışarıya doğru bir çıkıntı
oluşur. Bu tomurcuk, canlının tam bir kopyası olacak biçimde büyür. Yavru
birey, ana canlıdan koparak ayrılır ve yaşamını bağımsız sürdürür ya da bağlı
kalmayı sürdürerek koloniler oluşturur. Omurgasız hayvanlardan, örneğin hidra,
sünger ve mercanların birçok türü tomurcuklanarak üreyebilir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder